Mediatheek over krachten > Krachten in de werking van onze hersenen

De krachten in onze hersenprocessen beïnvloeden en vormen onze ervaringen.

Hersenwetenschappers proberen die processen te begrijpen. Zij stellen vragen als: 'Wat gebeurt er van moment tot moment in onze hersenen?', 'Hoe ontwikkelen de hersenen zich gedurende ons leven?', en 'Wat gebeurt er precies in de wisselwerking tussen onze hersenprocessen en de krachten uit onze omgeving?'.

Dat onderzoek heeft inmiddels veel kennis opgeleverd (hoewel de meeste wetenschappers zich realiseren dat lang niet alles bekend is).

Video’s over hun onderzoek vind je hieronder, verzameld in 9 thema’s. Deze videothema’s en hun inleidingen volgen het boek 'Cognitive Neuroscience' van Michael Gazzaniga e.a.

Op deze pagina:

• Ontwikkeling van de hersenen
• Zintuigen en waarneming
• Aandacht richten
• Controle over beweging
• Leren en het geheugen
• Emoties
• Taal
• Cognitieve controle
• Sociale cognitie

Ontwikkeling van de hersenen

Onze hersenontwikkeling begint vroeg in de foetus en gaat door na onze geboorte en tijdens onze adolescentie. Ook zijn er sterke aanwijzingen dat in sommige hersengedeelten gedurende ons volwássen leven nieuwe neuronen worden gevormd.

Zintuigen en waarneming

Onze waarneming van de wereld gebeurt met de zintuiglijke systemen: zien, ruiken, proeven, horen, tasten en ruimtelijk inzicht, en het voelen van warmte, kou en pijn. Elk zintuig gebruikt unieke processen waarbij externe prikkels worden vertaald in neurale signalen, die vervolgens worden geïnterpreteerd door de hersenen. Binnen elk zintuig zijn gespecialiseerde mechanismen ontwikkeld om een optimale relatie met onze omgeving te bewerkstelligen.

Aandacht richten

Er is in onze omgeving een enorme hoeveelheid informatie voor onze zintuigen beschikbaar. Gespecialiseerde systemen in onze hersenen zorgen ervoor, dat we de gebeurtenissen opmerken die voor ons relevant zijn en, belangrijker nog, dat we de vele gebeurtenissen negeren die niet relevant zijn. Dit richten van aandacht gebeurt zowel door onbewuste mechanismen die direct reageren op prikkels, als door zelfgekozen, doelbewuste processen.

Controle over beweging

Bij de controle over - en de coördinatie van onze bewegingen worden meerdere, verspreid liggende systemen in onze hersenen ingeschakeld. Elk systeem heeft een unieke rol bij de selectie, planning en uitvoering van onze acties. Daarbij gaat het erom dat onze doelen worden bereikt.

Leren en het geheugen

Ons geheugen wordt ondersteund door meerdere cognitieve – en neurale systemen. Elk systeem brengt een ander aspect van het geheugen voort, bijvoorbeeld het kortetermijngeheugen of het langetermijngeheugen. Daarbij zijn verschillende hersenstructuren tegelijkertijd actief, afhankelijk van het soort informatie dat wordt bewaard en de manieren waarop de herinneringen worden gecodeerd of weer worden opgehaald.

Emoties

Het neurowetenschappelijke onderzoek heeft duidelijk gemaakt, dat emoties niet los kunnen worden gezien van onze andere, meer cognitieve vermogens. Er is al bekend dat bepaalde structuren in de hersenen een directe relatie hebben met specifieke emoties. Maar om beter te begrijpen hoe onze hersenen emotionele reacties voortbrengen, wordt onderzocht hoe hersenstructuren die betrokken zijn bij emotie elkáár beïnvloeden.

Taal

Taal is een van de meest complexe prestaties van de menselijke hersenen. Onderzoekers streven ernaar de hersensystemen en -processen te identificeren die ons taalvermogen ondersteunen. Zij houden zich bezig met vragen als: Hoe zijn woorden en hun betekenissen vertegenwoordigd in onze hersensystemen? Hoe worden ze geproduceerd als spraak, in geschreven vorm of als gebarentaal? En hoe worden ze begrepen door de luisteraar, lezer of kijker?

Cognitieve controle

Cognitieve controle is: het aansturen door onze hersenen van informatieverwerking. Dit hersenproces is nodig bij doelgericht gedrag, wanneer we zinvolle relaties willen aangaan met onze omgeving.
Allereerst moeten we een plan van aanpak kiezen, dat is gebaseerd op onze ervaringen uit het verleden en dat tegelijkertijd is aangepast aan de huidige omstandigheden. Vervolgens moeten we dat plan omzetten in acties die flexibel zijn. Deze flexibiliteit is onmisbaar. Want wanneer ons doel verandert of wanneer de context ineens vraagt om een andere manier van handelen, moeten we over kunnen schakelen van het ene plan naar het andere. Verder is controle over onze lopende acties vereist, en het signaleren van de momenten waarop we falen of dat er sprake is van potentiële bronnen van conflict.

Sociale cognitie

Vaak ervaren we een contrast tussen ons zelfbeeld en onze waarnemingen van anderen. Maar tegelijkertijd kunnen we empathie voelen, zelfs met mensen die we niet kennen. Zijn er misschien overeenkomsten in de hersenprocessen waarmee we onszelf - en waarmee we anderen leren begrijpen?
Ook moeten we in onze sociale omgeving kunnen functioneren. We leren daarom sociale regels, en gebruiken deze om ons gedrag te sturen. Op die momenten is een groot aantal neurale netwerken in onze hersenen actief en is er tegelijkertijd een spanning tussen onze emotionele en cognitieve hersenfuncties.

Meer over 'Krachten die onze ervaringen vormen'

• Bekijk boeken over Krachten in onze Nederlandse omgeving
• Lees de uitleg over deze Mediatheek